Leerlingportfolio’s

Op deze website kun je alles vinden over het werken met leerlingportfolio’s op school, waarom je portfolio’s gebruikt, de verschillende mogelijkheden, de vier fasen van implementeren en kun je met behulp van bouwstenen jouw ideale leerlingportfolio samenstellen.

De informatie op deze website kan leerkrachten en scholen ondersteuning bieden in hun keuze voor portfolio gebruik en inzicht geven in wat werkt en niet werkt uitgaande van het doel wat je als school voor ogen hebt om portfolio’s te (gaan) gebruiken.

Portfoliogebruik is een ontwikkelingsproces waarin scholen zelf de regie voeren en beslissingen maken. Vanuit de eigen kijk op de ontwikkeling van het kind kiezen scholen voor een bepaalde vorm van portfolio.

Gelijk aan de slag!

Wat is een portfolio?

Op de vraag wat een portfolio is, bestaat eigenlijk geen eenduidig antwoord. Er zijn veel verschillende soorten definities van het begrip portfolio in omloop. Verschillende boeken en artikels maar ook scholen gebruiken andere definities van het begrip portfolio.

De oorsprong van het begrip portfolio is afkomstig uit Italië; portare foglio, vertaald betekent dit ook wel ‘dragen van papier’. Oorspronkelijk werd hiermee een grote map bedoeld waarin bijvoorbeeld vormgevers, schilders en kunstenaars voorbeelden van hun werk verzamelden om potentiele werkgevers en belangstellende te overtuigen van hun kwaliteit (Castelijns & Kenter, 2005). In de breedste zin van het woord wordt bij portfolio dan ook vaak gedacht aan een verzameling van dossiers en werken (Beckers, Dolmans & Merriënboer, 2016).

In het onderwijs wordt onder portfolio vaak een verzameling van het werk van leerlingen verstaan die de ontwikkeling op verschillende vak- en ontwikkelingsgebieden laat zien (Paulson, Paulson & Meyer, 1991). Er zijn verschillende soorten portfolio’s te onderscheiden in de Nederlandse literatuur: werkportfolio, presentatieportfolio en evaluatieportfolio.

Waarom kies je voor portfolio’s?

Voordat je leerlingportfolio’s in je onderwijs gaat gebruiken is het belangrijk om een helder doel, passend in jullie visie, voor ogen te hebben en deze ook na te streven. Dit omdat verschillende doelen om verschillende benaderingen van het portfolio vragen (Danielson & Abrutyn, 1997). Je kan als school meerdere doelen hebben, belangrijk is om ervoor te waken dat deze doelen elkaar niet contrasteren (Paulson, Paulson & Meyer, 2007). Op basis van het doel kan je als school je beslissingen omtrent het portfolio nemen.

Van Tartwijk, Driessen, van der Vleuten & Stokking (2007) maken onderscheid in drie doelen die kunnen worden nagestreefd met het gebruik van portfolio’s: monitoren en plannen, assessment en bewijzen en coachen en reflectie. De meeste portfolio’s bedienen niet één doel maar streven vaak een combinatie van deze doelen na.

Levenslang leren en brede ontwikkeling

In de hedendaagse maatschappij staat levenslang leren steeds meer centraal. Binnen dit proces neemt het kind als lerende zelf initiatief om leerdoelen te bepalen, bij te stellen, strategieën te kiezen en resultaten te evalueren (OECD, 2005). Flexibiliteit en constante ontwikkeling van het kind zijn hiervoor vereisten. Het gebruik van leerlingportfolio’s in het onderwijs kan ervoor zorgen dat het proces van levenslang leren wordt ondersteund en vastgelegd.

Daarnaast is het gebruik van toetsen in het onderwijs de laatste jaren toegenomen. Deze toetsen meten voornamelijk de cognitieve opbrengsten van onder andere de vakken taal en rekenen. Dit kan een beperkt beeld van de brede ontwikkeling van het kind weergeven.

Ook zijn deze verplichte toetsen vaak vormen van summatieve toetsen waarbij leerlingen meestal extrinsiek gemotiveerd zijn. Dit terwijl intrinsieke motivatie, wat veelal aangewakkerd wordt bij formatieve toetsen, met het oog op de ontwikkeling van het kind meer wenselijk lijkt. Steeds meer scholen streven naar een actieve rol van het kind in zijn of haar eigen leerproces (Blok, Oostdam & Peetsma, 2006; Simons, Van der Linden & Duffy, 2000). Het leerlingportfolio is één van de vormen van formatieve toetsen en evalueren waarbij er plek is voor het kind om een actieve rol in zijn of haar eigen leerproces in te nemen.

Portfolio als ontwikkelingsproces

Alle veranderingen in organisaties vergen een juiste aanpak om deze succesvol te laten zijn. Het implementeren van leerlingportfolio’s in het onderwijs ook. Om het gebruik van portfolio’s waardevol te laten zijn en de kwaliteit te blijven waarborgen kan het volgen van de vier stappen uit de kwaliteitscirkel van Deming helpen: verkennen & opstarten, doen, evalueren en aanpassen & vieren. De vier activiteiten zorgen voor een optimaal ontwikkelingsproces van portfoliogebruik. Op deze manier leert een school van de effecten van het invoeren van portfolio’s en kunnen eventuele verbeteringen worden toegepast (Fullan, 2007).

Eén portfolio voor alles

Eén portfolio dat je kan ondersteunen bij alle drie de doelen die kunnen worden nagestreefd met het gebruik van portfolio’s is Mevolution. Dit e-portfolio+ richt zich op het proces en het resultaat. Het helpt je monitoren, het helpt je bij assessment én het helpt je vooral bij het geven van feedback op het proces, zodat de leerling op basis van feedback kan reflecteren.